BESKID S�DECKI - �CIE�KI SPACEROWE NOWEGO S�CZA SZLAKI SPACEROWE PO OKOLICY NOWEGO S�CZA

Główny Szlak Beskidzki GSB Szlaki Piesze Szczyty Schroniska

�cie�kki spacerowe Nowego S�cza

- zapraszamy na spacer po s�deckiej star�wce, na trasy, kt�re uka�� Wam atmosfer� tego miasta i przywo�aj� ducha ponad 700-letniej historii. Dzi�ki temu b�dziecie mogli poczu� szczeg�lny klimat Nowego S�cza. Przechadzka, par� zdj��, smaczny posi�ek - to co�, czego si� szuka w nowym miejscu. Pomo�emy Ci to odnale�� w naszym mie�cie. By� mo�e dzi�ki temu spacerowi prze�yjesz ciekawe chwile i zechcesz jeszcze lepiej pozna� nasze strony?

W SERCU MIASTA (10 min)

Spacer rozpoczynamy przy ratuszu (1) na rynku s�deckim (2), obok pomnik Jana Paw�a II autorstwa prof. D�wigaja z 2006 r. Zwracamy uwag� na elementy architektoniczne ratusza (1) oraz na kamieniczki wok� rynku (3). Przy p�nocnej �cianie ratusza zarys przyziemia poprzedniego ratusza (4). Obok kamie� "Przystanek czasu", pod kt�rym zakopano w specjalnej beczce sandecjana. Zamykaj�c kr�g, kierujemy si� na wsch�d w stron� ul. S.Wyszy�skiego i widocznych wie� Bazyliki Mniejszej pw. �w. Ma�gorzaty (5). Z ty�u za bazylik� rekonstrukcja mur�w obronnych (6) a obok wie�y po�udniowej tzw. Dom Gotycki, obecnie siedziba Muzeum Okr�gowego w Nowym S�czu (7).

SERCE MIASTA WRAZ Z JEGO �WI�TYNIAMI (20 min)

Kontynuujemy spacer po centrum miasta, id�c ul. Ducha �w. w lewo od wej�cia do bazyliki. Docieramy do bramy ko�cio�a pw. �w. Ducha i klasztoru OO. Jezuit�w (8). Po wyj�ciu przez bram� zachodni� placu ko�cielnego, kierujemy si� na zach�d ul. Franciszka�sk� w stron� zespo�u poklasztornego OO. Franciszkan�w (9). Przy skrzy�owaniu ul. Franciszka�skiej z Kazimierza Wielkiego - rezydencja Lubomirskich (10) obecnie Biblioteka Publiczna im. J. Szujskiego.

SPACER W OBR�BIE MUR�W OBRONNYCH (30 min)

Przechodzimy z rynku na ul. Jagiello�sk� (11). W po�owie deptaku, przy skrzy�owaniu z ul. Szwedzk�, zatrzymujemy si� przy okaza�ym budynku dawnej Kasy Zaliczkowej (12). Skr�camy w lewo w ul. Wa�ow�, (dawne wa�y obronne). Za ul. Sobieskiego, w bezpo�redniej blisko�ci placu targowego, s� pozosta�o�ci fosy broni�cej miasto. Po schodkach dochodzimy do ul. Lwowskiej, gdzie znajdujemy kapliczk� pw. �w. Jana Nepomucena (13). Skr�camy obok kapliczki i id�c wzd�u� pozosta�o�ci mur�w obronnych (6) docieramy na plac przed bazylik� (5). Po lewej stronie znajduje si� Dom Gotycki (7). Dalej id�c ul. Ducha �w., wchodzimy na plac przed ko�cio�em pw. �w. Ducha (8). Wychodz�c bram� zachodni� kierujemy si� w prawo w stron� Placu 3 Maja (wzd�u� zabudowa� klasztoru Jezuit�w) gdzie usytuowano popiersie Stanis�awa Ma�achowskiego (14). Z placu kierujemy si� ul. Berka Joselewicza (w prawo) w stron� Dawnej Synagogi (15) Stamt�d widoczna jest Baszta Kowalska (16) wraz z ruinami Zamku Kr�lewskiego (17). Ze skarpy obok ruin rozpo�ciera si� widok na dolin� Dunajca i Kamienicy, Beskid Wyspowy, S�decki, Pog�rze Ro�nowskie oraz przy dobrej pogodzie - Tatry. Powr�t ul. Kazimierza Wielkiego obok rezydencji Lubomirskich dochodzimy do rynku (2).

SPACER PO�UDNIOW� CZʦCI� MIASTA (45min)

Po kr�tkim spacerze w rynku (2) udajemy si� w stron� bazyliki �w. Ma�gorzaty (5). Potem na ul. �w Ducha skr�camy w prawo, by od ul. Lwowskiej kontynuowa� spacer wzd�u� ul. Sobieskiego. Za ul. Wa�ow� "Ma�lany Rynek" miejski plac targowy, za skrzy�owaniem z ul. T.Ko�ciuszki budynek "Soko�a" (18), ko�ci� pw. �w. Kazimierza (19), Szko�a Podstawowa nr 1 im. A. Mickiewicza (21), za szko�� park miejski - planty (22), w po�udniowej cz�ci plant - pomnik Adama Mickiewicza. Powracamy ul. Jagiello�sk� przylegaj�c� do plant. Mijamy budynek Szko�y Podstawowej nr 2 im. �w. Jadwigi Kr�lowej (23). Obok skrzy�owania ul. Jagiello�skiej z ul.T.Ko�ciuszki znajduje si� Kapliczka Szwedzka (20). Ulic� Jagiello�sk� - s�deckim deptakiem, powracamy na rynek (2).

SPACER PO MIEJSCACH ZWI�ZANYCH Z KULTUR� �YDOWSK� (45 min)

Z rynku (2) kierujemy si� ul Dunajewskiego i dalej, ul. Szwedzk� i W�sowicz�w. Niedaleko skrzy�owania, w podw�rzu B�nica (24), dom modlitw �ydowskich pod opiek� Jakuba Mullera, jednego z nielicznych obecnie �yd�w s�deckich. Spod B�nicy kierujemy si� ul. Szwedzk� w stron� rynku (2) i dalej ul. P.Skargi, a� do placu po�o�onego na skarpie - to miejsce dawnego cmentarza �ydowskiego - kirkutu, przeniesionego na ul. Ryback� (25). Ul. B�nicz� podchodzimy do synagogi (15). Nast�pnie kierujemy si� w stron� w�z�a komunikacyjnego u podn�y zamku kr�lewskiego, za skrzy�owaniem po lewej stronie zak�ady Koral - kiedy� miejsce rze�ni miejskiej i przylegaj�cej do niej rze�ni rytualnej. Za mostem na Kamienicy skr�camy w lewo w ul. Ryback�, kt�ra doprowadza nas na kirkut (25).

Obiekty


	(1) Ratusz. Obecny gmach ratusza powsta� w latach 1895-1897, po po�arze poprzedniego. Ratusz jest budynkiem w stylu eklektycznym, zawiera wiele element�w neo: renesansowych, barokowych, klasycystycznych. Postacie figuralne wykona� krakowski rze�biarz Stanis�aw W�jcik (jak i wiele innych w Nowym S�czu). W detalach architektonicznych spotykamy wiele patriotycznych element�w. Ratusz zdobi� obrazy historyczne. Malarsk� dekoracj� fryz�w podstropowych i w supraporcie na sali obrad wykona� Franciszek Sitzman-Karwosiecki.
	(2) Rynek jest centralnym placem miasta a zarazem drugim co do wielko�ci w Ma�opolsce. Jego powierzchnia wynosi prawie 20 tys. m. Kamienic wok� rynkujest obecnie dok�adnie 30 + 1 ( ratusz ). Wi�kszo�� z nich powsta�a w XVIII i XIX wieku. Najwi�ksz� kamienic� otaczaj�c� rynek jest "Ritter�wka", zlokalizowana na rogu ul. Jagiello�skiej 2 i Rynku.
	(3) Kamienic jest obecnie dok�adnie 30 + 1 ( ratusz ). Wi�kszo�� z nich powsta�a w XVIII i XIX wieku. Wszystkie by�y pi�trowe: na parterze znajdowa�y si� sklepy, sk�ady towar�w, szynki. Pi�tra przeznaczone by�y dla mieszka�c�w. Najwi�ksz� kamienic� otaczaj�c� rynek jest "Ritter�wka", zlokalizowana na rogu ul. Jagiello�skiej 2 i Rynku.
	(4) Przyziemia ratusza nowos�deckiego, w kt�rych znajdowa�a si� "szat�awa" - katownia, w kt�rej na torturach i badaniach m�czono winowajc�w skazanych w wi�zienie zwyczajne, czyli "kabat". W wypadkach jawnego buntu, ci�kich przewinie�, rada miejska posiada�a prawo miecza. Do karania, torturowania i tracenia zatrudniano kata. Naprzeciw wej�cia do ratusza usytuowany by� pr�gierz. W przyziemiu ratusza by�a r�wnie� zbrojownia-sk�ad na "armat� ratuszn�", proch i inny rynsztunek wojenny.
	(5) Bazylika �w. Ma�gorzaty - b�d�cy ko�cio�em farnym zosta� wzniesiony kilka lat po lokacji miasta w 1292 roku. W 1992 r. papie� Jan Pawe� II nada� ko�cio�owi tytu� bazyliki mniejszej. Cudowny obraz Przemienienia Pa�skiego jest najcenniejszym obrazem s�deckich �wi�ty�. Uwa�any jest za wschodni odpowiednik chusty �w. Weroniki.
	(6) Kr�lewskie mury opasaj�ce Nowy S�cz zosta�y wzniesione na pocz�tku XIV wieku, za panowania kr�la Wac�awa II. Z wykopalisk oraz istniej�cych fragment�w wynika i� mur mia� wysoko�ci ok. 7.2 metra oraz grubo�� do 1.5 metra a ca�kowity obw�d si�ga� 1.7 km. Ca�o�� fortyfikacji upad�a na prze�omie XVIII i XIX wieku, a cz�ci z ich rozbudowy pos�u�y�y do budowy dom�w mieszkalnych.
	(7) Dom Gotycki przy ul. Lwowskiej zwany r�wniez Domem Kanonicznym powsta� na prze�omie XV i XVI wieku. Po�o�ony by� w granicach miasta lokacyjnego. Obecnie budynek Domu Kanonicznego wykorzystywany jest jako Muzeum Okr�gowe od renowacji w latach 1959-1965. Nale�y do parafii �w. Ma�gorzaty.
	(8) Ko�ci� pw. �w. Ducha zosta� wzniesiony w roku 1360 wraz ze szpitalem. Fundatorem by� Miko�aj Kizling. Znajdowa� si� on pocz�tkowo przy drodze do Starego S�cza jednak�e w roku 1400 zosta� przeniesiony blisko mur�w, na obszar miasta i p�niej przekszta�cony na klasztor OO. Norbertan�w. Klasztor ufundowany zosta� przez kr�la W�adys�awa Jagie��.
	(9) Zesp�l poklasztorny OO. Franciszkan�w mie�ci si� w dawnej kaplicy Przemienienia Pa�skiego, przy franciszkanach. Powsta� w 1297 roku, a po zniszczeniu wzniesiony ponownie w drugiej po�owie XIV wieku. Znajduje si� w nim do dzisiaj unikalny grobowiec, w kt�rym le�y Dobej Jan Gryfita �owczowski. Przedstawiono go bez st�p i r�k.
	(10) Rezydencja Lubomirskich dom znajduj�cy si� przy ulicy Franciszka�skiej zosta� wzniesiony z polecenia Stanis�awa Lubomirskiego, w pocz�tkowych latach XVII wieku. Budynek posiada dekoracyjn� elewacj� kamienn�. Budynek uleg� zniszczeniu podczas po�aru w 1769 roku. W latach 1965-1970 zosta� odrestaurowany. W rezydencji mieszkali g��wnie starostowie sadeccy z rodu Lubomirskich.
	(11) Ulica Jagiello�ska to miejsce, kt�re trudno pomin�� podczas odwiedzin miasta. Jest ona najbardziej reprezentacyjn� ulica w mie�cie, a jej p�nocna cz�� jest wy��czona z ruchu samochodowego. Jest to odcinek tak zwanego traktu w�gierskiego, i tak te� by�a ona wcze�niej nazywana.
	(12) Budynek dawnej Kasy Zaliczkowej u zbiegu ulic Jagiello�skiej i Szwedzkiej wita turyst�w zwiedzaj�cych miasto. Pomnik w �ci�tym naro�niku budynku zosta� postawiony w 1910 roku podczas obchod�w rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Pod pomnikiem, w budynku KKO od roku 1991 znajduje si� galeria sztuki "Pod Jagie��".
	(13) Kapliczka �w. Jana Nepomucena znajduj�ca si� obok mostu nad Kamienic�, przy jego zachodnim przycz�ku powsta�a na prze�omie XIX i XX wieku. Miejsce, w kt�rym postawiono kapliczk� nazywane by�o niegdy� Przedbramie. Wed�ug tradycji w tym miejscu miano wykonywa� wyroki na ch�opskich k�usownikach.
	(14) Popiersie Stanis�awa Ma�achowskiego (Plac 3 Maja) ----------------------
	(15) Dawna Synagoga , ul. B.Joselewicza zosta�a wzniesiona w 1746 roku za spraw� starosty Jerzego Lubomirskiego. Stan�a ona na miejscu dawnej, drewnianej synagogi. Architektonicznie budynek synagogi by� wzniesiony na kszta�t prostok�ta. Jego wymiary si�ga�y 25 na 19 metr�w oraz o wysoko�ci �cian 8 metr�w. W 1974 roku kongregacja przekaza�a budynek miastu i zaadaptowano w niej galeri� sztuki.
	(16) Baszta Kowalska w zamierzch�ych czasach stanowi�a ona integraln� cz�� obronna miasta. W okolicach sadeckiego zamku by�o kilkana�cie baszt: od po�udnia Krawiecka i Tkacka, na wschodzie Piwowarska i Sukiennicza, na zachodzie Rze�nicza, Kramska i Zamkowa, na p�nocy w linii zamku - Baszta Szlachecka i Kowalska. Jedynie ta ostatnia zosta�a odnowiona i zrekonstruowana i do dzi� mo�na j� ogl�da�
	(17) Zamek Kr�lewski jest to budowla, kt�ra zosta�a wzniesiona w po�owie XIV wieku za panowania kr�la Kazimierza Wielkiego. Teren pod budow� zarezerwowano nad brzegiem rzeki Dunajec, w okolicy uj�cia do niego rzeki Kamienica. Miejsce by�o bardzo dogodne, ze wzgl�du na otoczenie z trzech stron wodami rzek. Zamek sta� si� ulubion� warowni� kr�la W�adys�awa Jagie��y.
	(18) Budynek "Soko�a", ul. J.D�ugosza jest, zaraz po ratuszu budynkiem typowo �wieckim, kt�rego historia przeplata si� z histori� miasta. Od 1911 roku gmach s�u�y jako kino ( to tutaj powsta�a pierwsza w Galicji operatornia kinowa ). Wn�trza Soko�a kryj� liczne tablice pami�tkowe, na kt�rych przedstawiono prezes�w "Soko�a"
	(19) Ko�ci� pw. �w. Kazimierza zwany kaplic� szkoln�. Zbudowany w stylu neogotyckim. O�tarz g��wny to tryptyk projektowany przez prof. J. Bukowskiego z jego centralnym obrazem Chrystusa Nauczaj�cego. Droga krzy�owa projektowana i wykonana przez W�adys�awa Hasiora.
	(20) Kapliczka Szwedzka pw. �w. Marka zosta�a wzniesiona w 1771 roku zaraz za murem miejskim, w miejscu poch�wki Szwed�w w 1655. Zgin�li oni w walkach o miasto. Obecnie znajduje si� ona na skrzy�owaniu ul. Jagiello�skiej i Ko�ciuszki. Samo wn�trze kapliczki skrywa kilka rze�b i obraz�w.
	(21) Szko�a Podstawowa im A. Mickiewicza, ul.J.D�ugosza (1897-98)---------------------------
	(22) Planty miejskie - ------------------------------
	(23) Szko�a Podstawowa im. �w. Jadwigi Kr�lowej z ko�ca XIX w., ul. Jagiello�ska.-----------------------------
	(24) B�nica, ul.W�sowicz�w - ----------------------------------------
	(25) Kirkut - cmentarz �ydowski z ko�ca XIX w. --------------------------------------