Ścieżka przyrodniczo - edukacyjna "Na stoku Jaworzyny Krynickiej"

Ścieżka przyrodniczo - edukacyjna "Na stoku Jaworzyny Krynickiej"

Przystanek nr 1 - Szczyt Jaworzyny Krynickiej

Jaworzyna Krynicka ( 1114 m n.p.m.) znajduje się w grani głównej wschodniej części Pasma Jaworzyny Krynickiej. Z jej wierzchołka rozciągają się szerokie panoramy we wszystkie kierunki. Możemy zobaczyć górującą od wschodu Lackową (997 m n.p.m.), będąca najwyższym szczytem polskiej części Beskidu Niskiego. Po drugiej stronie, od zachodu raczy nas panorama Tatr, która przy dobrej widoczność pozawala nam podziwiać Gerlach oraz Łomnicę. Północny widok jest jednakże najciekawszy oraz najbardziej rozległy. Widzimy tutaj Północny fragment Radziejowej, część Gorców z najwyższą górą Turbacz oraz Mogielnicę wznoszącą się w Beskidzie Wyspowym. Południowa część zarezerwowana jest głównie dla słowackiej części Beskidu Niskiego. Na pierwszym przystanku znajduje się główna tablica, która ukazuje nam lokalizację wszystkich 14 przystanków na trasie ścieżki edukacyjnej.

Przystanek nr 2 - Przygrzbietowa forma buka

Zatrzymując się przy przystanku numer 2 znajdujemy się nadal dość wysoko - około 1100 m. n.p.m. Dominującym gatunkiem drzew są tutaj buki, których górna granica w Karpatach się znajduje się właśnie tej wysokości. Same drzewa przyjmują formę karłowatą, są sękate oraz powyginane. Spowodowane jest to nie tyle wysokością co trudnymi warunkami pogodowymi: dość niska temperatura, liczne przymrozki oraz słaba gleba sprawiają że drzewa przyjmują formę krzywulcową. Posiadają za to szerokie korony, znajdujące się nad podstawą pnia. Drzewa w tym miejscu odgrywają bardzo ważną rolę: stanowią warstwę ochronna dla gleby stabilizując zbocza. Ograniczają również proces osuwiskowy, a sama gleba jest mniej podatna na wypłukiwanie pod wpływem deszczu. Drzewa te są długowieczne praz plastyczne a jesienią liście przybierają fantastyczne barwy.

Przystanek nr 3 - Drzewostan świerkowy

Drzewostan świerkowy porasta głównie modrzew i świerk. Obszar w okolicy tego przystanku kiedyś był doskonałym miejscem do wypasania owiec, które na rozległych halach pod czujnym okiem ludności łemkowskiej nie pozwoliły do zarastania obszarów trawy. Po okresie wysiedleń miejscowej ludności hale zarosły. Świerk to gatunek obcego pochodzenia, który obecnie jest dość mocno osłabiony przez ataki owadów, zwłaszcza kornika drukarza oraz różne grzyby. Igły ulegają cały czas przebarwieniu a korony niektórych okazów wykazują ślady przerzedzenia. Opieńka miodowa oraz huba korzeniowa sprawia że drzewostan świerkowy wymaga pilnej interwencji, gdyż sam sobie nie jest w stanie poradzić. Żeby ograniczyć straty spowodowane jeszcze tutaj silnie wiejącym wiatrem sadzi się młode buki, których korzenie posiądą z czasem dość mocny system, a cień, który tutaj występuję zniesie dość dobrze.

Przystanek nr 4 - Pomnik przyrody: sosna limba

Kolejny przystanek pokazujący osobliwości Jaworzyny Krynickiej. Sosna limba jest jednym z typowych gatunków wysokogórskich, odpornych na temperatury rzędu - 60 stopni Celsjusza. Igiełki nawet w tak niskiej temperaturze nie zamarzają za sprawą specjalnego rodzaju plazmy komórkowej. Sosny limby są pod ochroną, a ich głównym terytorium występowania w Polsce są Tatry. Drewno to było kiedyś wykorzystywane, ze względu na swoje wonne olejki, do wykonywania szaf na ubrania. Wonne drewno odstraszała mole, żywice dodawano również do kadzideł. Legenda drzewa posadzonego pod schroniskiem sięga adiutanta marszałka Józefa Piłsudskiego, choć są głosy, że drzewo zasadził sam marszałek.

Przystanek nr 5 - Biocenotyczne funkcje drzew obumarłych

Przystanek ten poświęcony jest procesowi rozkładu martwego drzewa, którego całkowity proces tra kilka lub kilkadziesiąt lat. Na im większej wysokości nad poziomem morza drzewo obumrze, proces ten wydłuża się nawet do kilkuset lat. W tym czasie jest siedliskiem niezliczonej liczby grzybów, roślin i zwierząt. W drzewach wykuwają swoje dziuple dzięcioły, sikory czy sowy. W bardziej rozłożonej i zmiękczonej masie swoje miejsce znajdują węże, a dla innych gadów jest ot miejsce składania jajeczek. Sam proces butwienia podnosi temperaturę, co sprytnie wykorzystuje salamandra plamista, spędzając tam niekiedy całe życie. Procesem kończącym butwienie drewna jest mineralizacja, po której zostają uwolnione do gleby pierwiastki składające się niegdyś na drzewo. Dlatego ważnym jest aby w lesie występowały butwiejące drzewa w różnym ich stadium, aby utrzymać ciągłość dostawy minerałów, z których korzystają później mchy, wiele paproci oraz rośliny kwiatowe.

Przystanek nr 6 - Wiosenny aspekt lasu bukowego

Runo leśne świetnie pokazuję budzącą się przyrodę leśną do życia po wyczerpującej zimie. Rozwój najniższej warstwy lasu możliwy jest jedynie wiosną, gdy promienie słoneczne niezakłócone liśćmi docierają do dna lasu. Rozwijające się wiosenne geofity, takie jak zawilce, żywce czy kokoryczki mogą wytworzyć część nadziemną, zakwitnąć oraz zebrać wystarczający zapas substancji odżywczych potrzebnych już w następnym roku do swojej wegetacji. Pojawienie się gęstych koron drzew zamyka dostęp do światła i części nadziemne roślin zielnych zamierają, aby ze zmagazynowanych podziemnych korzeni i bulw narodzić się ponownie na wiosnę.

Przystanek nr 7 - Buczyna karpacka

Buczyna karpacka, która tworzy zbiorowisko leśne regla dolnego ma zmieniający sie drzewostan w zależności od wzniesienia n.p.m. W dolnych partiach przeważa jodła, zaś trochę wyżej drzewa bukowe. Na całym przekroju rosną również gatunki świerków, jaworów a na niektórych obszarach wiązów górskich. Rośliny runowe to żywiec gruczołowaty i cebulkowy, żywokost sercowaty, kokorycz pusta, miodunka ćma. Również występują pierwotne paprocie pospolite, m.in. wietlica samicza i narecznica samcza. Rośliny te rozwijają się głównie wiosną, jeszcze przed rozwojem liści u buków. Lasy buczyny karpackiej zamieszkuję bardzo duża liczba zwierząt, wymienić tutaj można te chronione: nadobnica alpejska, żbik, wilk, ryś, niedźwiedź, zaskroniec, żmija, jaszczurki, salamandra, kumak oraz wiele innych.

Przystanek nr 8 - Pomnik przyrody nieożywionej "Diabelski Kamień"

Diabelski Kamień to pomnik przyrody nieożywionej, który znajduje się na wschodnim stoku Jaworzyny Krynickiej ( 1114 m n.p.m.), będącej najwyższym szczytem Pasma Jaworzyny Krynickiej. Diabelski Kamień jest ostańcem zbudowanym z piaskowców osadowych. Forma, w którą został ukształtowany przez warunki atmosferyczne przypomina nam grzyba, z dość szeroką podstawą, wąskim przewężeniem i szerokim kapeluszem. Ma on wysokość ok 6 metrów i obwód 3-8 metrów. Najwyższa część skały ma kształt płyty o rozmiarach 15 na 20 metrów. Diabelski Kamień posiadał kiedyś małą metalową drabinkę, dzięki której można było dostać się na wierzchołek, jednakże drabinka obecnie została usunięta

Przystanek nr 9 - Naturalna sukcesja lasu

Jak każdy organizm żywy również las podlega prawom natury. w górach szczególnie niszcząca jest działalność wiatru, który łamie i wyrywa drzewa. W miejscach dotkniętych klęskom w sposób naturalny zaczynają obsiewać pionierzy: brzoza, sosna, osiki, czy wierzby i modrzewie. Lekkie nasiona z łatwością docierają do zniszczonych miejsc, a dzięki niewielkim ich wymaganiom szybko kiełkują. Są one podwaliną do wzrostu bardziej wymagających jodeł i buków. Pionierzy szybko zostają przerośnięci przez gatunki dominujące, które przez kolejnych kilkadziesiąt lat odtworzą warstwę buczyny karpackiej.

Przystanek nr 10 - Stanowisko ostrożnia dwubarwnego

Ostrożeń dwubarwny należący do rodziny astrowatych zasiedla najczyściej obszary europejskie i syberyjskie. Gatunek arktyczno-alpejski w Polsce można spotkać w Sudetach i w Karpatach (Tatry, Gorce, Beskid Sądecki), na nizinach jest bardzo rzadki. W samym Beskidzie Sadeckim można go znaleźć na Jaworzynce ( 936 m n.p.m.), Jaworzynie Krynickiej ( 1114 m n.p.m.), dolina potoku Pusta, Gromadzka Przełęcz ( 938 m n.p.m.)). Tą roślinę zielną odkrył na tych terenach w latach trzydziestych XX wieku profesor Pawłowski.

Przystanek nr 11 - Poznajemy gatunki drzew

Przystanek ten pokazuję nam na dużych tablicach większość gatunków drzew porastających stoki Jaworzyny Krynickie, które możemy spotkać wędrując po ścieżce przyrodniczej. Dokładnie opisane cechy każdego z drzew, przedstawiające pokój korony, budowę liści, kwiatostanu i nasion przybliżają nam charakterystykę tych drzew. Barwne miniatury drzew oraz ich części uzupełniają opis tekstowy. Na tablicach znalazły się m.in. buk pospolity, klon jawor, jodła pospolita, świerk pospolity, modrzew europejski oraz sosna zwyczajna.

Przystanek nr 12 - Powierzchniowy pomnik przyrody "Las pod Jaworzyną"

Przystanek ten podsumowuje ścieżkę edukacyjno-przyrodniczą. Możemy dowiedzieć się dodatkowo o tym, że ochronie podlega również drzewostan powalony, który pozostaje częścią składową dla rozwoju flory mchów i grzybów. Występują tutaj również osuwiska. Najstarsze, 150 letnie buki wchodzące w skład drzewostanu rosną obok znacznie młodszych jodeł oraz najmłodszych roślin runa leśnego: paprocią zwyczajną oraz rosnącą na skałach zanokcicą skalną. Runo leśne to również miejsce występowania miesiącznicy trwałej, rosnącej w dużych skupiskach rośliny o niebieskawych kwiatach. Jej nasiona nazywane są potocznie "judaszowe srebrniki"

Przystanek nr 13 - Ssaki spotykane na stokach pod Jaworzyną

Przystanek ten będący znakomitą informacją o żyjących zwierzętach na Jaworzynie Krynickiej, przedstawia największe puszczańskie gatunki. Na tablicy można zobaczyć fotografie oraz tropy, jakie zostawiają tutaj jelenie europejskie, sarny, dziki. Z bardziej niebezpiecznych zwierząt wymienić należy niedźwiedzia, wilka oraz odwiedzającego te tereny rysia i żbika. Dzięki temu że wraz ze zdjęciami przedstawiono tropy, możemy pokusić się o odnalezienie ścieżek wędrówek tych zwierząt.

Przystanek nr 14 - Powierzchnia doświadczalna z bukiem zwyczajnym

Doświadczalna stacja Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, zlokalizowana przy przystanku 14 obejmuje gatunek buka zwyczajnego. W wyniku zamierania lasu świerkowego, w celu zachowania trwałości lasu istnieje pilna potrzeba jego naturalizacji, czyli powrotu do gatunków drzew, które niegdyś dany obszar porastały. Buczyna karpacka, na którą składa się właśnie buk oraz jodła, tworzy naturalne zbiorowisko leśne. Od roku 1992, kiedy to zebrano nasiona z 47 drzewostanów, poddano je hodowli w 6 stanowiskach. Buk występuje w wielu odmianach, nie wszystkie są łatwe w hodowli. Obserwacja i analiza nasadzeń bukowych są dobrą szkoła do przyszłej wiedzy o wzroście tego gatunku.

Przystanek nr 15 - Płazy i gady na Jaworzynie

Na tym przystanku możemy poznać najbardziej popularne gatunki płazów i gadów: żmiję zygzakowatą ( Jest to jedyny jadowity gad żyjący na terenie naszego kraju. Żmija zygzakowata zazwyczaj żyje na terenach dobrze nasłonecznionych, na których można zaobserwować dużą wilgotność powietrza i gleby, a także znaczne dobowe wahania temperatury. ), zaskrońca ( Zaskroniec zwyczajny jest najpospolitszym polskim wężem. Jego bardzo charakterystyczną cechą są dwie żółte plamy z tyłu głowy. Wierzch ma szarawy, czasami lekko brunatny, bardzo często z ciemnymi plamami. ), padalca ( Beznoga jaszczurka, przypominająca węża ), kumaka górskiego ( płaz z rodziny kumakowatych o popielatej, oliwkowej lub brązowej powierzchni ciała na grzbiecie z ciemnymi plamkami i ciemnej stronie brzusznej z żółtymi plamami o różnym kształcie i wielkości ) i salamandrę plamistą ( charakterystycznie ubarwiony płaz europejski z jaskrawożółtymi, rzadziej pomarańczowymi, brązowymi lub białawymi plamami na całym ciele ).

Przystanek nr 16 - Poznajemy gatunki drzew

Przystanek pokazuje nam dwa gatunki drzew: brzozę brodawkowatą oraz topolę osikę. Rosną one w towarzystwie innyych gatunków drzew. Wysokość brzozy brodawkowatej dochodzi do 25 m, kora jest mlecznobiała, dająca się oddzierać cienkimi poprzecznymi pasmami, wiekiem pstra, spękana w dolnej części pnia, gruba i czarnawa. Młode pędy pokryte brodawkami. Osika jest pospolitym drzewem. Ze względu na bardzo małe wymagania zasiedla ona praktycznie każdy rodzaj terenu, począwszy od lasów i zadrzewień śródpolnych, poprzez nieużytki i pobocza dróg, na parkach i osiedlach kończąc.